Door: Annika Verdam
Het wordt steeds drukker op de fietspaden. Voor veel ouderen zijn de verschillen in snelheden een grote uitdaging. Nadat ze werd aangereden door een fietskoerier, pleit Henny van den Nagel (83) voor meer inclusiviteit op straat. Fietsburgemeester Jelle Bakker (27) is het daarmee eens: “Fietsen moet toegankelijk zijn voor alle Utrechters.”
Op een warme zomeravond fietst Henny na een etentje met een vriendin naar huis. Ter hoogte van de Stadsschouwburg en de Nachtegaalstraat, stopt ze bij het stoplicht. “Toen het groen werd, fietste ik richting de singel. Opeens voelde ik een harde klap en lag ik op de grond. Ik begreep in eerste instantie niet wat er gebeurd was, maar langzaam drong het tot me door dat iemand mij had aangereden”, vertelt Henny. Deze persoon, een vijftienjarige maaltijd bezorger, stapte na het ongeluk meteen af: “Hij zei dat ik veel te langzaam reed. Dat is natuurlijk ook niet zo gek. Het was ontzettend warm en bovendien ben ik geen vijfentwintig meer. De jongen reed op een elektrische fiets en lette niet goed op. Ik had namelijk voorrang en hij reed links op de rijbaan.” Met zijn voorwiel raakte de fietskoerier Henny’s achterwiel, haar mond klapte tegen de fietsmand aan. Maar de pijn voelde ze pas de volgende morgen. “Toen ik wilde ontbijten, merkte ik dat het te veel pijn deed. Bijna alle implantaten bleken los te zitten”, zegt ze. Het kostte Henny vijfduizend euro om haar gebit te repareren.
Inclusieve straat
“Laatst zei iemand tegen me dat oudere mensen te langzaam fietsen en misschien maar niet aan het verkeer moeten deelnemen. Dat maakt me erg boos. Er leven heel veel oudere mensen in Utrecht. Moeten die dan allemaal thuisblijven? Dat is oneerlijk." De lantaarnpalen in haar straat zijn versierd met haakwerkjes in de kleuren van de regenboog. “Daarmee wil ik benadrukken dat de straat van ons allemaal is, inclusief kinderen, dieren, mensen met een beperking en ouderen.” Maar niet alleen met haken probeert Henny een verschil te maken. Na haar ongeluk stuurde ze een brief naar de gemeente. “De gemeente moet iets doen aan de gevaarlijke situaties die elektrische fietsen veroorzaken. Jonge kinderen zouden niet zomaar op een elektrische fiets mogen zitten. Ze houden zich niet aan de regels en zijn roekeloos. Dat is gevaarlijk voor oudere weggebruikers.”
Kwetsbaar in het verkeer
Hoewel Henny dapper doorfietst, is dat niet voor iedere senior het geval: “Als ik het er met kennissen over heb, hoor ik vaak dat ze na een ongeluk bang zijn om op de fiets te stappen”, vertelt ze. Ook Jelle Bakker, coördinator van Doortrappen bij SportUtrecht én fietsburgemeester van de stad, merkt dat de zelfverzekerdheid van ouderen keldert als ze zijn gevallen met de fiets. Toch is het volgens hem belangrijk dat ouderen blijven fietsen: “Naast dat het goedkoop, milieuvriendelijk en gezond is, draagt fietsen ook bij aan het vergroten van de vrijheid van senioren. De fiets betekent een enorme uitbreiding van hun mobiliteit. De cirkel waarin ze zich zelfstandig kunnen bewegen wordt groter en op die manier bereiken ze plekken die per voet niet mogelijk zijn”, licht hij toe.
Ouderen zijn kwetsbaar in het verkeer. Het aantal verkeersdoden onder zeventig-plussers neemt de laatste jaren dan ook toe, zo meldt het CBS. Vorig jaar overleden 119 mensen door een fietsongeluk. 57 procent daarvan was zeventigplusser terwijl dat aandeel in 2010 nog maar 49 procent was. Volgens Bakker kunnen er meerdere factoren meespelen in de kwetsbaarheid van senioren in het verkeer: “Oudere mensen hebben vaak last van ouderdomsklachten zoals verminderde reactiesnelheid en spierkracht waardoor ze zich minder goed kunnen anticiperen op wat er om hen heen gebeurt." Volgens Bakker rijden ouderen ook regelmatig op fietsen die niet meer geschikt voor ze zijn: “Sommige mannen rijden nog op fietsen met een hoge stang in het midden. Dat maakt afstappen natuurlijk een stuk moeilijker. Het komt ook vaak voor dat mensen op een elektrische fiets rijden die te zwaar voor ze is.”
Toegankelijk voor iedereen
Met trainingen, fietsactiviteiten en oefeningen probeert Doortrappen in Utrecht, de fietsveiligheid onder ouderen te vergroten, zodat deze doelgroep zo lang mogelijk veilig kan blijven fietsen. Bakker is blij dat de gemeente bezig is met het verbeteren van het fietsnetwerk. Wel vindt hij dat de gemeente rekening moet houden met de belangen van oudere inwoners: “Om Utrecht toegankelijk te houden voor alle inwoners, is het belangrijk dat de gemeente bij het maken van plannen ook de wensen van ouderen meeneemt”, zegt Bakker.
Om fietsen in Utrecht toegankelijk te maken voor iedereen wil Bakker dat er meer duofietsen naar de stad komen. Op deze fiets met drie wielen, kunnen twee mensen naast elkaar plaatsnemen. “Dit voertuig is ontwikkeld voor mensen die niet op een normale tweewieler kunnen rijden zoals ouderen of mensen met een beperking. Zo kunnen zij ook genieten van onze fietsstad”, aldus Bakker. Voorlopig heeft Utrecht nog maar één duofiets, maar Bakker zou in de toekomst graag meer exemplaren zien: “Uiteindelijk willen we in elke Utrechtse wijk minstens één duofiets. Daarnaast zijn we bezig om een maatjessysteem te ontwikkelen waarbij vrijwilligers zich kunnen aanmelden om als fietsmaatje mee te fietsen.” Volgens de fietsburgemeester is Utrecht de perfecte stad voor dit initiatief: “De duofiets past goed bij het karakter van onze stad. We zijn inclusief en willen graag alles samen oplossen.”
Fietsplezier
Henny stapt nog altijd regelmatig op haar in haakwerk versierde fiets: “Ik heb van jongs af aan geleerd dat het leven vol gevaar zit. Dat is nu eenmaal zo en daar kun je niets aan doen. Ik blijf dus met plezier fietsen, want bang zijn heeft geen zin”, verzekert ze. Maar wel krijgt ze wat hulp van haar hond, die voorop in de fietsmand zit of met haar meerent: “Pooh helpt me goed tijdens het fietsen. Hij let soms zelfs beter op dan ik!”
Wat zijn de plannen voor mobiliteit in een alsmaar groeiende stad Utrecht? Met die vraag in gedachten hebben studenten van de Hogeschool Utrecht Gijs Bol, Thimo Meulendijk, Annika Verdam, Lara de Boer, Anaïs Banzira, Daan Snoeks en Fien van Snippenberg tien weken gewerkt vanuit HUB Utrecht. Daar is deze productie onderdeel van. Meer werk is te vinden in dit dossier.